Çocuklarda Zeka Geriliği

Zihinsel gelişim, beyin fonksiyonlarının düşünce ve düzenleme bakımından kontrol edilebilmesidir. Çocuklardan beklenen hayal kurma, problem çözme ve konuşma gibi becerilerin tümü zihinsel gelişimle bağlantılıdır. Yaş ortalamasına uygun beceriler kazanamayan çocuklarda zekâ geriliği olma ihtimali bulunmaktadır. Dolayısıyla ebeveynlerin gelişim konusunda bilinçli olması ve çocuklarını gözlemlemesi son derece önemlidir.

Çocuklarda Zekâ Geriliği Nedir?

Tıbbi ismi mental retardasyon olan zekâ geriliği, adından da çıkarım yapılabileceği üzere yaşa uygun gereksinimlerin karşılanamaması durumudur. Standart eğitim sisteminin beklentilerini karşılamayan çocuklarda zekâ geriliğinden söz edilebilir. Bu noktada zihinsel süreçlerin gecikmesi, kısmi olarak gerçekleşmesi ve hiç gerçekleşmemesiyle karşılaşılabilir. Zekâ geriliği, henüz oyun çağında hissedilebilen bir durumdur. Dolayısıyla ebeveynlerin ya da öğretmenlerin basit bulguları göz ardı etmemesi son derece önemlidir. Erken tanı ve tedaviyle çocukların sorunlarını gidermek ve potansiyellerini açığa çıkarabilmek mümkündür.

Zekâ geriliği ve beceriksizlik, birbiriyle karıştırılan iki ayrı konudur. Mental retardason, zekâ katsayısının düşük olduğu anlamına gelir ve IQ testi kullanılarak somu şekilde ifade edilebilir. Test sonucuna göre zekâ geriliğinin düzeyleri şöyledir:

  • Çok ağır zekâ geriliği: 25 puan ve altı
  • Ağır zeka geriliği: 25 – 34 arası
  • Orta düzeyde zeka geriliği: 35 – 50 -55 arası
  • Hafif zeka geriliği: 50 – 55 – 69 arası
  • Sınır durumu:70 – 79 arası
  • Düşük normal zeka:80 – 89 arası
  • Normal ve üstün zeka: 90 puan ve üzeri

Çocuklarda Zekâ Geriliği Nedenleri Nelerdir?

Zekâ geriliğinin toplumda görülme olasılığı %1’dir. Bu duruma neden olan faktörlerinse; doğum öncesi ve doğum sırası ve doğum sonrasındaki nedenler olarak kategorize etmek mümkündür. Doğum öncesi nedenler genetik yatkınlık ve kromozol bozukluklar sebebiyle oluşan hastalıklardır.

Doğumdaki nedenler, bebeğin vaktinden önce ya da sonra dünyaya gelmesi durumudur. Doğum sırasında oksijensiz kalan bebeklerde sıklıkla beyin hasarı ve zekâ geriliğine rastlanmaktadır. Doğum sonrası nedenlerse; bebeklik çağında yakalanan hastalıklar, ağır travmalar ve sosyal faktörler şeklinde sıralanabilir.

Çocuklarda Zekâ Geriliği Belirtileri

Çocuklarda zekâ geriliği, rahatsızlığın ortaya çıkma durumuna göre değişiklik göstermektedir. Kromozol bozukluğa bağlı zekâ geriliğinde yüz hatlarında anormallik tespit edilmektedir. Down Sendromu, bunun en yaygın örneğidir. Fiziki farklılıkların dışında zekâ geriliğini aşağıdaki belirtileri takip ederek fark etmek de mümkündür.

  • Konsantrasyon bozukluğu
  • Yapılan aktivitelerde yaşıtlardan geride kalma durumu
  • Konuşmada gecikme, güçlük
  • Temel becerileri yapmakta zorlanma
  • Geç öğrenme
  • Öğrenilen bilgileri unutma, uygulayamama
  • Kendinden küçüklerle iletişim kurma isteği

Çocuklarda zekâ geriliği tanısı 18 yaşını doldurmamış bireyler için yapılmaktadır. Temel ihtiyaçlarını karşılayamayan, sosyal yaşama adapte olmakta zorlanan ve iletişim sıkıntısı çeken çocukların bir uzmana götürülmesi gerekmektedir. Uygulanan testler sonucunda çocukta zekâ geriliği olup olmadığı net biçimde gözlenmektedir. Zamanlama hatasıyla karşılaşmamak için bu testler birkaç defa tekrarlanmaktadır.

Tedavi Yöntemleri

Zekâ geriliğinde net sonuç verecek bir tedavi yöntem bulunmaz. Ancak rahatsızlık nedeniyle meydana gelen olumsuzlukların hafifletilmesi mümkündür. Bunun için zekâ geriliğinin seviyesine göre özel eğitim alınması tavsiye edilmektedir. Dikkat eksikliği ve iletişim bozuklukları içinse psikolojik destek alınmaktadır.

Standart eğitime devam etmek, çocuğun olumsuz etkilenmesine ve psikolojik açıdan sıkıntıya girmesine neden olur. Dolayısıyla özel eğitim desteği ve psikolojik tedavi daha doğru seçeneklerdir. Tedavi, zekâ geriliğini gidermez, ancak çocuğun sosyal çevreye uyum sağlamasını kolaylaştırır ve potansiyelini artırmasına yardımcı olur.

Beyin egzersizleri zekâ geriliği açısından olmazsa olmaz bir destektir. Normal bireylerin de beyinlerini tam kapasitede kullanmadığı bilinmelidir. Bu egzersizler sayesinde temel becerilerin geliştirilmesi sağlanır ve hataya sıradan biri gibi devam edilmesi hedeflenir.