Özgül Öğrenme Güçlüğü Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Özgül öğrenme güçlüğü bireylerin okuma, yazma, dinleme, anlama, kendini ifade etme ya da sayısal alanlarda yaşıtlarına ve zekasına göre önemli derece altta olmasıdır. Özgül öğrenme güçlüğünün üç alt tipi bulunmaktadır. Disleksi, disgrafi ve diskalkuli. Bunların içinden en sık rastlanan disleksidir.

Neden meydana gelir?

Bu güçlüğün nedenleri tam olarak bilinememektedir fakat beyine giden sinir sisteminin işleyişindeki bozukluktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Sorun, beyindeki bir takım yapısal işlevlerin farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Beynin iki yanında işitsel algılama bölgesi bulunmaktadır. Burada gelen sesler görsel bilgiye dönüştürülmekte ve bu şekilde anlamlandırılmaktadır. Bahsedilen bu bölge normal kişilerde solda ve daha büyük, disleksi olan bireylerde ise her iki taraf bulunurken iki taraftaki ya eşit ya da sağ taraf daha büyüktür.

ÖÖG bir zekâ geriliği midir?

Kesinlikle, zekâ geriliği değildir. Bu tanıyı almış çocukların ya da bireylerin zekâ düzeyleri ya normal ya da normalin üstündedir. Bu tanı ruh sağlığı alanında çalışan uzmanlar tarafından ve özel standart testler aracılığıyla konulmaktadır.

Sorun ne zaman kendini gösterir?

Bu güçlük genellikle çocukların okul çağında okuma yazma öğrendiği zamanlarda kendini gösterir. Ayrıca her çocuğun kendine özgü bir profili vardır. Okuma ile ilgili alanlarda da dil ve görsel algılamada daha az aktivasyondan kaynaklı sorunlar meydana gelebilir. Sorun görme veya işitme sorununa bağlı değildir. Eğitimdeki aksamalar da öğretmenle ilgili olmamaktadır. Bu tür çocuklar diğer çocuklarla ya da bu güçlüğe sahip diğer çocuklarla bir tutulmamalı, karşılaştırılmamalıdır.

Belirtileri nelerdir?

ÖÖG tanısı almış çocukların bazılarında dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu görülmektedir fakat bu farklı tanılardır ve birlikte görülmesi her zaman mümkün olmayabilir. DSM-5 tanı kriterinde belirtiler şu şekilde sıralanmıştır:

• Sözcükleri yanlış ve yavaş okur, çok çaba harcar. Yani sözcükleri seslendirmede güçlük yaşar.
• Okuduğunu anlamakta güçlük çeker. Yazıyı okuyabilir fakat yazıdaki anlamları, sırayı ilişkileri, çıkarımları ya da derin anlamları anlayamaz.
• Ünlü ünsüz harfleri ekleyebilir, çıkarabilir ya da bunların yerini değiştirebilir.
• Yazılı anlatımda bazı güçlükler yaşar. Örneğin, cümle içinde çok fazla dilbilgisi ve noktalama yanlışı yapar ve düşündüklerini rahatça yazılı anlatıma dökemez.
• Sayı algısı veya hesaplamayla ile ilgili birtakım sıkıntılar yaşar. Yaşıtlarına göre hesaplamaları daha yavaştır ve parmak hesabı yaparlar.
• Bu çocuklar etkilenen okul becerileri, kişisel olarak uygulanan geçerli başarı ölçümleri ve kapsamlı klinik değerlendirmeyle doğrulandığı üzere, kronolojik yaşlarına göre beklenenin önemli ölçüde altında çıkarlar. Bu durum okul veya işle ilgili başarıyı ya da günlük yaşamı etkiler.

Nasıl tedavi edilir?

ÖÖG yaşam boyu devam bir bozukluktur. Tedavi sürecinde bu konuda uzmanlaşmış ve gerekli eğitimi almış kişilerden, kişinin güçlüğüne bağlı olarak belirlenen psikoeğitimin alınması gereklidir. Bu, okuldan bağımsız alınan bir eğitimdir. Psikoeğitim, çocuk normal eğitimine devam ederken bireysel ya da grup halinde verilir. Bu uygulamalar devam ederken çocuğun psikolojik sürecinin de göz önüne alınıp değerlendirilmesi gerekir.

Bu eğitim süresince görsel, işitsel, dokunma ve kinestetik algının geliştirilmesi, bu algılara ait ayrımlaştırma, dikkat ve bellek, ardışıklık yeteneklerinin artırılması, motor koordinasyon becerilerinin geliştirilmesi hedeflenir. Özgül öğrenme güçlüğünü tedavi edecek ya da ortadan kaldıracak farmakolojik bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Fakat bu güçlüğe yanında dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ya da klinik bir bozukluk eşlik ediyorsa ilaçla tedavi düşünülebilir.

Özgül öğrenme güçlüğüne sahip çocukların ebeveynleri nelere dikkat etmeli?

Anne babaların öncelikle bu güçlüğün varlığını ve bunun bir hastalık ya da gelişimsel bir gerilik olmadığını kabul etmeleri gerekir. Bu güçlüğün beyindeki gelişimsel yapılardan kaynaklandığını unutmamalıdır. Çocuğun öğrenmede yaşadığı güçlükten veya derslerdeki başarısızlığından dolayı suçlama, karşılaştırma ya da ceza gibi yöntem ve davranışlar süreci daha zor ve çözümsüz bir duruma getirir. Bu güçlüğü yenmesi için psikoeğitim alan çocuğa psikolojik desteğin evde de sağlanması gerekir. Eğitimde öğrendiği, aldığı bilgilerin evde de pekiştirilmesi ve desteklenmesi sağlanmalıdır. Eğitimle birlikte evdeki desteğin çocukların öğrenmelerini daha da kolaylaştıracağı unutulmamalıdır.

Güçlük fark edildiğinde konuyla ilgili okul ve öğretmen bilgilendirilmelidir. Çünkü iş birliği bu güçlüğü olan çocuklar için önemlidir. Bu güçlük için okul dışında farklı bir uzmanın ve öğreticinin de destek vermesi önemlidir.

Çocuğun eğitim sürecini hızlandırmak için ne yapmalı?

• Ona ufak ve kolay işler vererek başarmasına ve yüreklenmesine yardımcı olun.
• Başarmasında istekli olması için ona destek verin.
• Başlangıçta eğitiminde olan ödevleri ve görevleri birlikte yapın. Fakat bunu, onun yerine yapmamanız gerektiğini unutmadan.
• Sorumlulukları konusunda ona yardımcı olun fakat onun yerine yapmayın, sadece teşvik edici ve yardımcı olun.
• Çocukları çoğu zaman ailelerinin aynaları olduğunu unutmayın. Ona örnek olacak davranışlar sergileyin.
• Size yüksek sesle kitap okumasını isteyin ve mutlaka onu dinleyin.

Eğitim hem aile hem çocuk için yavaş ve zor ilerleyen bir süreçtir. O yüzden sabırlı olun ve çocuğunuzun gelişim sürecindeki gösterdiği olumlu tepkilere ve öğrendiği şeylere odaklanın. Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların hepsi aynı profile sahip değildir. Dolayısıyla onu diğer çocuklarla karşılaştırmayın.
Çocuğunuzun bu güçlüğe sahip olması başka olumlu özelliklerinin olmadığı anlamına gelmemektedir. Bu yüzden çocuğunuzun başarabileceği başka alanları keşfetmesine ve farklı alanlarda kendini göstermesine yardımcı olun.

Uzm. Psk. Ege Ece BİRSEL

Klinik Psikoloji