Tarama Programları

Tarama programları, kanser gibi kötü huylu hastalıkları belirti vermeden kişileri tarayarak hastalığa erken tanı koyma amacı ile yapılır. Meme kanseri için mamografi, serviks kanseri için pap smear testi kullanılmaktadır.

Tarama testleri nasıl olmalıdır?

Hastalığın seyri erken teşhis için uygun bir zaman aralığına izin verecek şekilde olmalıdır. Erken teşhis edildiğinde kür sağlayacak tedavi seçenekleri olmalıdır. Tedaviye erken (semptomlar başlamadan önce) başlandığında daha etkili olabilmelidir. Güvenilir, kolay, ucuz ve toplum çapında uygulanabilir bir tarama testi olmalıdır. Hedef populasyon için taramaya başlama yaşı ve tarama aralığı belirlenmiş olmalıdır.

Tarama testleri özellikleri nelerdir?

Hastalıklar sıklığı ve şiddeti itibariyle bir halk sağlığı sorunu olmaktadır. Tarama testleri tanı koymaz. Tarama testi sonucu pozitif çıkan bireylere ek görüntüleme, biyopsi gibi ileri tetkikler yapılması gerekir.

Tarama önerilen kötü huylu hastalıklar nelerdir?

• Meme kanseri
• Serviks kanseri
• Kolorektal kanser
• Prostat kanseri
• Akciğer kanseri
• Cilt kanseri

Meme kanseri tarama testleri

Meme kanseri için tarama önerilen kişilerde 40 yaşından itibaren yıllık mamografi, 20-40 yaş arasında 3 yılda bir, 40 yaşından itibaren yıllık meme muayenesi, 20 yaşından itibaren kendi kendine meme muayenesi yapılmalıdır. Hasta bilgilendirilip karar kendine bırakılmalı, memede kitle palpe edilirse mamografi normal olsa da USG ile değerlendirilmeli ve solid lezyonlar ya da solid komponenti olan kistik lezyonlara biyopsi yapılmalıdır.

Kolon kanserinde risk grupları nelerdir?

Kolon kanseri açısından risk grupları 50 yaş üzerindeki asemptomatik populasyon, İBH (İnflamatuvar Barsak Hastalığı) Adenomatöz polipozis, Turcot sendromu, Juvenil polipozis, özgeçmişinde Sporadik adenoma, kolorektal kanser İBH, meme, over veya endometrial kanser olması, soy geçmişinde FAP (Ailesel Adenomatöz Polipozis), HNPKK (Herediter Polip Dışı Kolorektal Kanser), Birinci derecede akrabada 60 yaş öncesinde kolorektal kanser olan hastalardır.

• Kolorektal kanser tarama testleri

Kolorektal kanser tarama teknikleri gaitada gizli kan tayini, fleksibl sigmoidoskopi, kolonoskopi, CEA tayini gibi testlerdir. İnflamatuvar barsak hastalarında semptomlar başladıktan 8-10 yıl sonra kolonoskopi taramalarına başlanır ve 1-2 yılda bir tekrarlanır. Adenom/polip öyküsü olan kişilerde taramalar daha sık yapılır (10 yıl öncesinde). Kolon kanseri öyküsü olan kişiler 1 yıl içinde tekrar kolonoskopi, sonra 2-3 yılda bir kolonoskopi yaptırmalıdır.

• Serviks kanseri tarama testleri

Serviks kanseri için taramaya 21 yaşında başlamalı (Aşılı olsun olmasın), sonra 3 yılda bir taranmalı, ardışık 3 pap test negatif ya da geçmiş 10 yıl içinde hiç pozitif test yok ise 65 yaşında kesilebilir.

• Yüksek riskli HPV-DNA testi

Yüksek riskli HPV-DNA testi de yakın zamanda 30 yaş üzerindeki hastalarda taramada onaylanmıştır. HPV aşısı olan bireylerin de taramaya aynı kriterlere göre devam etmesi önerilir.

• Prostat kanseri tarama testleri

Prostat kanseri 50 yaş üzerindeki erkeklerde 50 yaştan itibaren yıllık düzenli PSA ve prostat muayenesi yapılmalıdır.

• Akciğer kanseri tarama testleri

Akciğer kanseri tarama kriterleri 55-74 yaş aralığı olan en az 30 PY sigara öyküsü, bırakmışsa 15 yıl içinde bırakmış olan kişiler olmalıdır. Bu kişilere 1 yıl arayla 3 spiral BT vs. PAAC (Akciğer grafisi) gibi görüntülemeler yapılmalıdır.

• Cilt kanseri tarama testleri

Cilt kanseri açısından tarama yapılacak kişilerin klinikte cilt muayenesi, kendi kendine cilt muayenesi önemlidir. ABCD kriterleri cilt kanserinde önemlidir. ABCDE kriterlerine assimetri, düzensizlik, renk değişikliği, çapın 6 mm üzerinde olması, lezyonlarda ilerleme dahildir. Bu kişilerde 20-40 yaş arasında 3 yılda bir, 40 yaş üstü yılda bir muayene yapılmalıdır. Genel muayeneye ek olarak testis, cilt, lenf nodu, tiroid, oral kavite muayenesi de yapılmalıdır.